ليلة القدر في الأدب التركي مختارات من الشعر الديواني وشعر التنظيمات

نوع المستند : المقالة الأصلية

المؤلف

قسم اللغات الشرقية، کلية الألسن، جامعة قناة السويس، مصر

المستخلص

إن لشهر رمضان بصفةٍ عامة، وليلة القدر بصفة خاصة أهميةً كبرى عند المسلمين كافة، فرمضان هو الشهر الذي نزل فيه القرآن الكريم؛ ذلك الكتاب السماوي المقدس للمسلمين، كما أن للشهر الكريم أفضليةً على بقية الشهور، وفيه ليلةٌ خيرٌ من ألف شهر، وهي الليلة التي نزل فيها القرآن الكريم على رسولنا صلى الله عليه وسلم، يتحراها المسلمون في العشر الأواخر من شهر رمضان، ويجتهدون فيها في العبادة والطاعة، إذ هي ليلة تقدر فيها الآجال والأرزاق، ولأهمية شهر رمضان وليلة القدر عند المسلمين وعظم قدرهما، انعكس ذلك على الأدب الإسلامي، ومنه الأدب التركي، فنظم الشعراء قصائد خاصة بشهر رمضان أسموها (الرمضانية)، كانوا يذكرون فيها فضائل شهر رمضان وقدسيته، ويدرجون في تلك القصائد أبياتًا مخصوصة عن ليلة القدر، وكان توظيف ليلة القدر في الشعر التركي من باب إظهار فضائل تلك الليلة وقدسيتها، ومن باب الدعاء للغير ببلوغ تلك الليلة لتحقيق السعادة الدنيوية والأخروية، أو من باب تشبيه الحبيب بليلة القدر، من حيث صعوبة وصال الحبيب، كما هو الحال في صعوبة بلوغ ليلة القدر. وقد تناولت في هذا البحث مختاراتٍ من دواوين شعراء الديوان وفترة التنظيمات، التي تناولت ليلة القدر، مع ترجمتها إلى العربية وتحليلها أدبيًا وبلاغيًا.
The month of Ramadan, in general, and the Night of Qadr, in particular, hold great significance for all Muslims. This blessed month is distinguished above all other months, and within it lies a night better than a thousand months: the Night of Qadr, during which the Qur’an was revealed to our Prophet (peace be upon him). Due to the importance of Ramadan and the Night of Qadr for Muslims, this significance has been reflected in Islamic literature, including Turkish literature. Poets composed special poems dedicated to Ramadan, known as Ramadanîyya, in which they highlighted the virtues and sanctity of this holy month. These poems often included specific verses about the Night of Qadr. The use of the Night of Qadr in Turkish poetry served to emphasize its virtues and sacredness, to offer prayers for others to witness this night and achieve both worldly and eternal happiness, or to compare the beloved to the Night of Qadr, drawing a parallel between the difficulty of uniting with the beloved and the rarity of experiencing the Night of Qadr. In this study, I have explored selections from the divan poetry and Tanzimat period poetry that address the Night of Qadr.

الكلمات الرئيسية

الموضوعات الرئيسية


أولًا المراجع العربية:
1-إبراهيم بن موسى الحازمي، سطوع البدر بفضائل ليلة القدر، ط1، الرياض 1410.
2-أحمد قاسم عبد الرحمن محمد، الإشكاليات الموضوعة في ليلة القدر وتوجيهها، مجلة الدراسات الإسلامية والبحوث الأكاديمية، ع 69، مجلة كلية دار العلوم، القاهرة.
3-أحمد مصطفى متولي، 15 فضيلة من فضائل ليلة القدر، شبكة الألوكة.
4-إسلام السمان، نثر الدر بفضائل ليلة القدر، القاهر 1443.
5-عمر بن محمد العويضي، إطلالة البدر بفضائل وأسرار ليلة القدر، ط1، الرياض 1433.
ثانيًا المصادر العثمانية:
1-ذاتي، كليات ديوان ذاتي، نسخة مخطوطة محفوظة بمكتبة تورونتو، 957هـ.
2-شيخي، الديوان، نسخة مخطوطة محفوظة بمكتبة جامعة اسطنبول برقم 2804.
3-فاضل الأندروني، الديوان، نسخة مخطوطة محفوظة بمكتبة جامعة اسطنبول برقم 2819.
4-كامي، الديوان، نسخة مخطوطة محفوظة بمكتبة جامعة اسطنبول برقم T 485.
5-واصف الأندروني، ديوان كلشن افكار واصف اندرونى، مخطوطة محفوظة بمكتبة مجلس الأمة برقم7782/73، اسطنبول 1257هـ.
ثالثًا المراجع التركية:
1-Abdülkadir Karahan, Enderunlu Vasif Maddesi, ISAM Ansiklopedisi, c. 11, Istanbul 1995.
2-Alim Yıldız, Fenayi Cennet Efendi Divanı, Sivas 2010.
3-Bahanur Özkan, Divan Şiirinde Kadir Gecesi Tezahüreleri, Türük Uluslararası dil edebiyat ve halk bilimi araştırmaları dergisi, 28, yıl 10.
4-Bayram Düzenli, Enderunlu Fazılın Ramazaniye Türü Şiirlerinde yer alan dini Tasavvufi Kavramlar, Journal of literature humaties, sayı 68.
5-Emre Gürbüz, Kalsik Şiirinde Kadir Gecesi ve Kadriyyeler, Eski Türk Edebiyt Araştırmaları Degisi, c.6, sayı 2,2025.
6-Gülgün Yazıcı, Kami Maddesi, ISAM Ansiklopedisi,c. 24, Istanbul 2001.
7-Hakan Yekbaş,Ramzi Divan Şiiri Metinlerinden Okumak, Dil ve Edebiyat Araştırmaları dergisi, s 6, 2012.
8-Halid Biltekin, Şeyhi Maddesi, ISAM Ansiklopedisi, c. 39, Istanbul 2010.
9-Halid Dursun, Klasik Türk Edebiyatında Ramazan Konulu Şiirler, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 22, Erzrum 2003.
10-İdris Kadıoğlu, Labib Amdi Divanında Ramazn konulu Şiirler, Osmanlı Araştırmaları Dergisi, sayı 16,2022.
11-Mehmet Akkuş,  Nazira İbrahim Efendi Maddesi, ISAM Ansiklopedisi,c. 32, Istanbul 2006.
12-Mehmet Çavuşoğlu, Baki Maddesi, ISAM Ansiklopedesi,c. 4, Istanbul 1991.
13-Muhsin Macit, Nedim Maddesi, ISAM Ansiklopedisi,c. 32, Istanbul 2006.
14-Mustafa Özçelik, Tasavvuf Şiirinde Ramazan, İlim Kültür ve Edebiyat Dergisi, sayı 23,2007.
15-Mustafa Uzun, Kadir gecesi maddesi, ISAM Ansiklopedisi, c. 24, Istanbul 2001.
16-Necdet Şengün, Nazir İbrahim ve Divanı, Dokuz Eylul Üniversitesi, basılmamış Doktra Tezi, İzmir 2006.
17-Ömer Faruk Güler, Enveri Divanı, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Anakara 2020.
18-sabahattin  Küçük, Enderunlu Fazil Maddesi, ISAM Ansiklopedesi,c. 11, Istanbul 1995.
19-Sabahettin Küçük, Baki Divanı, Türk Dil Kurumu yayınları, Ankara 2019.
20-Sevda Önal,Şeyhinin Kadir Gecesi Gazeli Çerçevesinde Klasik Türk Edebiyatında Kadir Gecesi Kavramı Üzerine bir Değerlendirme, Turkish Studies, c. 8,sayı 13.,Ankara 2013.
21-Vildan Cuşkun, Zati Maddesi, ISAM Ansiklopedisi,c. 44, Istanbul 2013.